ارزيابي آالينده ذرات معلق در هوای محيط و مطالعه آنيونها و کاتيونهای موجود در آن )مطالعه موردی(

Transcript

1 1 ارزیابی آالینده ذرات معلق در هوای محیط و... مجلة مخاطرات محیط طبیعی سال پنجم شماره هفتم بهار 95 تاریخ دریافت مقاله: 99/27/72 تاریخ پذیرش مقاله: 95/23/13 صفحات : ارزيابي آالينده ذرات معلق در هوای محيط و مطالعه آنيونها و کاتيونهای موجود در آن )مطالعه موردی( دکتر فرح سادات هالک* 1 علي کاوسي رحيم 2 محبوبه بني فاطمي 3 چکیده در این تحقیق ابتدا غلظت ذرات معلق در هواي محیط در محل سایت انرژيهاي تجدیدپذیر پژوهشگاه مواد و انرژي واقع در شهر مشکیندشت استان البرز در دو محدودة و PM 01 PM 5.2 نمونهبرداري و اندازه گیري شد. سپس ذرات نمونهبرداري شده استخراج شدند و به کمک دستگاه کروماتوگرافی یونی غلظت شش آنیون شامل: فلوراید کلراید بروماید نیتریت نیترات و سولفات و شش کاتیون شامل: لیتیم سدیم آمونیوم پتاسیم کلسیم و منیزیم مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بهدست آمده نشانگر غلظت نسبی باالي دو آنیون سولفات و نیترات در هر دو طبقه ذرات PM 01 و PM 5.2 می باشد. کاتیون کلسیم در ذرات PM 01 در باالترین غلظت و کاتیون آمونیوم در ذرات PM 5.2 داراي باالترین غلظت مشاهده شدند. همچنین بنابر نتایج بهدست آمده حضور یونها )اعم از آنیونها و کاتیونها( در ذرات PM 5.2 بهطور نسبی دو برابر حضور آنها در ذرات PM 01 دیده شد که تأکیدي بر خطرات بهداشتی باالي ذرات ریزتر میباشد. کلید واژهها: آالیندههاي هوا ذرات معلق آنیون کاتیون.PM 01 PM 5.2 f-halek@merc.ac.ir 1- عضو هیأت علمی پژوهشگاه مواد و انرژی تهران 2- کارشناس پژوهشگاه مواد و انرژی 3- کارشناس پژوهشگاه مواد و انرژی

2 2 مقدمه مجله مخاطرات محيط طبيعی سال پنجم چاپ هفتم بهار 5931 مشكالت زیستمحیطی که امروزه به عنوان یك معضل مهم در جامعة بشری مطرح است رهآورد توسعة شهرها صنعتی شدن و پیشرفت روز افزون تكنولوژی میباشد. با این شتابی که انسان در بهرهگیری از منابع طبیعی گرفتهاست و برای رسیدن به آن از هیچ تخلفی رویگردان نیست جهان با مشكالت اساسی زیستمحیطی روبهرو خواهد شد. ساالنه هزاران ت ن آالینده دود و گرد و غبار در فضای شهری پراکنده و هوای تنفسی شهروندان را آلوده میسازند. کیفیت نامطلوب هوای تنفسی در شهرهای صنعتی و کالنشهرها عمدتا ناشی از وسایل نقلیة عمومی و درصد کمتری از آن ناشی از کارخانجات و واحدهای صنعتی می باشد 4002( al.,.)kappos et al., 4002; Halek et al., 4002; Minsi et اساسا ذرات معلق به دو طریق: 1( از تجزیه و از هم پاشیدگی تكههای بزرگ مواد و یا 2( از تراکم و تجمع ذرات کوچكتر شامل مولكول تشكیل میشوند. در طی عمل تجزیه و از همپاشی نمكهای دریایی آئروسلها بهوجود میآیند و ذرات معلق اتمسفری با بیشترین کمیت شكل میگیرند )بیش از دو برابر هر ماده منفرد دیگر(. با تخمین میتوان گفت که ساالنه حدود 1111 میلیون تن از این آئروسلها وارد اتمسفر میگردند )4002 al., Minsi (.ذرات et معلقی که بدین طریق وارد اتمسفر میشوند خواه از منابع طبیعی یا منابع انسانی تشكیل شده باشند به عنوان ذرات معلق اصلی نامیده میشوند. گرد و غبار حاصل شده از وزش باد یكی از این سه عاملی است که سهم مهمی در تشكیل ذرات معلق آالینده دارد. برخی از مواد گازی که به صورت طبیعی آزاد میشوند در اتمسفر واکنش داده تا ذرات معلق ثانویه را تشكیل دهند. تمامی ذرات معلق موجود در اتمسفر بر روی زمین تهنشین میشوند. دو فرایند مهار )Scavenging( تهنشینی خشك و رسوبی شدن رطوبتی موجب این عمل میشوند. تهنشینی یا تراکم هنگامی رخ میدهد که ذرات معلق ناشی از وزش باد به مانعی برخورد کرده و تهنشین شوند. در طی عمل انتشار نیز ذرات به مانع و سطوح برخورد کرده و یا به سطوح مهاجرت کرده و در همان جا باقی میمانند. بهطور تقریبی میتوان گفت که حدود 21 درصد پایش ذرات معلق اتمسفری طی فرایند تهنشینی خشك انجام میگیرد )4002 al.,.)alam et al., ;4002 Jung et جدول 1 سرعت تهنشین شدن ذرات معلق در ابعاد مختلف را نشان میدهد. فرآیندهای پایش و رسوبی شدن به دو دسته تقسیم میشوند: 1. پایش به کمك باران. 2. شسته شدن. خروج بارانی فرآیندی است که در آن ذرات به عنوان مراکز و محلهای تجمع در ابرها عمل میکنند که در آنجا آب سرد شده یا طی عملی به شكل یخ درمیآید.

3 3 ارزیابی آالینده ذرات معلق در هوای محیط و... جدول 3: سرعت تهنشینی ذرات در هوا )5112 Ristovski, )Gramotnev and قطر سرعت cm/sec in/hr ft/min µm )میكرون( 1/ /111 1/ /1 1/ /630 1/1113 1/4 1/1130 1/14 1/ /140 00/4 1/ / / / / / در فرآیندهای شسته شدن نیز در اثر ریزش باران و یا برف ذرات موجود در اتمسفر را جمعآوری کرده و به سطح زمین منتقل مینمایند. الزم به ذکر است که این فرایند بیشتر در تحرک و جابهجایی ذرات بزرگتر از 1 میكرون مؤثر میباشد. ذرات کوچكتر در اثر جابهجایی تودهای از هوا از سر راه ذرات برف برداشته میشوند. هرچند که فرایندهای خروج بارانی تحرک و جابهجایی ذرات کوچكتر را سرعت میبخشد. اتمسفر زمین از دیرباز به عنوان بزرگترین مخزن جهت رهاسازی آالیندههای ناشی از فعالیتهای انسانی و فرایندهای طبیعی به شمار رفته است. این آالیندهها عمدتا به صورت ذرات معلق و گاز بودهاند )4002 al.,.)jung et قانون دوم نیوتن حرکت ذره را تحت اثر جاذبه و نیروهای دیگر به شكل زیر )رابطه 1( بیان میکند: رابطه 1: که در آن:.)kg( جرم ذره = m.)kg( جرم سیال جا به جا شده توسط ذره = 'm.)m/sec 2 ( شتاب ذره = du/dt.)m/sec 2 ( شتاب جاذبه = g = F نیروی مقاوم در برابر حرکت ذره )نیوتن(.

4 4 مجله مخاطرات محيط طبيعی سال پنجم چاپ هفتم بهار 5931 اگر ذره کروی شكل باشد و تنها نیروی مقاوم در برابر آن اصطكاک هوا باشد حرکت ذره با قانون استوک به شكل رابطة 2 بیان میشود: رابطة 2 : که در آن: حال اگر F= 3π µud.)kg/m. sec( لزجت دینامیكی سیال = µ.)m/s( سرعت ذره = U =d قطر ذره )متر(. 'm و m طبق روابط 3 و 4 به صورت توابعی از حجم و جرم حجمی بیان شود ( 1,p p به ترتیب جرم حجمی ذره سیال بر حسب kg/m 3 می باشد.( رابطة 3 : رابطة 4: در این صورت قانون دوم نیوتن دربارة حرکت ذرات معلق )کروی شكل( در اثر جاذبة زمین به صورت رابطة 1 در خواهد آمد: رابطة 1: ( 1 ) 3 ذرات معلق در غلظتهای باال ممكن است تعداد مرگ و میر روزانة ساکن شهرها بهویژه افراد مسن که دارای بیماری ریوی هستند را افزایش دهد. هرچه اندازة میشود ذرات معلق ریزتر باشد اثرات سوء بهداشتی آنها نیز بیشتر چرا که ذرات درشتتر اغلب در ورودی سیستم تنفسی گرفته شده و از نفوذ آنها به سیستم تنفسی جلوگیری میشود. ذرات با قطر آیرودینامیكی کمتر از 11 میكرومتر )با نام ) وارد سیستم تنفسی انسان شده و موجب ناراحتیهای تنفسی میشود ذرات معلق با قطر آیرودینامیكی کمتر از 2/1 میكرومتر )با نام عمومی به ) اعماق ریه نفوذ کرده و مخاطرات بهداشتی جد ی برای انسان بهوجود میآورد )4002 al.,.)pascal et al., ;4002 Pui et تاکنون تحقیقات قابل توجهی دربارة اثرات نامطلوب بهداشتی آالیندههای هوا در سطح دنیا انجام شده است. اثرات سوء بهداشتی آالیندهها و هزینههای اقتصادی اجتماعی و روانی که از این طریق بر جامعه تحمیل میشود قابل تأمل است. بنابراین با در نظرگرفتن اثرات متعدد هر یك از آالیندهها بر روی سالمتی انسان از قبیل کاهش بهرة هوشی کندذهنی ضایعات کبدی تنگی نفس آمفیزم و غیره لزوم توجه بیشتر برروی میزان غلظت انواع آالیندة هوا در سطح شهر و شناسایی منابع انتشار هر یك از آالیندهها به منظور اتخاذ سیاستهای پیشگیرانه از اهمیت خا صی برخوردار است 4000( al.,.)zheng et al., 0992; Pope III et al., 4004; Anthony et al., 4002; Boldo et

5 5 ارزیابی آالینده ذرات معلق در هوای محیط و... امروزه کالنشهر کرج مرکز استان البرز یكی از شهرهای آلودة کشور تلقی شده که کارهای تحقیقی چندانی درباره وضعیت آلودگی هوا در آن انجام نشده است )هالك و کاوسیرحیم 1361(. مسائل زیست محیطی توجه به ترافیك وسایل نقلیه و جایگزینی سوختهای فسیلی از اولویتهای توسعة بررسیهای انجام شده نشان میدهد که تاکنون دربار پایدار شهری در کرج میباشد )فیروزبخت و همكاران 1361(. وضعیت آلودگی هوا مشكیندشت که یكی از شهرهای استان البرز میباشد تحقیقی انجام نگرفته است. و استفاده از انرژیهای پاک در شهر از آنجا که سنجش آنیونها و کاتیونها در محیطهای شهری تاکنون انجام نشده است در شرایط فعلی اجرای پروژهای در این رابطه می تواند به عنوان یك ابزار در خدمت برآورد وضعیت کیفی هوای شهر از نظر یونها باشد. بدین منظور در این پروژه اقدام به اندازهگیری آنیونها و کاتیونها در ذرات معلق آالینده )ذرات کوچكتر از 2/1 و ذرات 2/1 تا 11 میكرومتر( در سایت انرژیهای تجدیدپذیر در پژوهشگاه مواد و انرژی به عنوان پایلوت گردیده است. هدف از انجام این مطالعه این است که ضمن اندازهگیری آالیندة ذرات که از آالیندههای اصلی هوای شهرها است آنیونها و کاتیونهای همراه این ذرات مورد شناسایی و سنجش قرار گیرند. آنالیز این یونها با استفاده از روش آیون کروماتوگرافی )IC( انجام شده است که در بخش تجربی به تفصیل توضیح داده خواهد شد. مواد و روش ها در پژوهش حاضر ابتدا غلظت آالیندة ذرات معلق در دو طبقة )ذرات معلق با قطر کمتر از 11 میكرومتر( و )ذرات معلق با قطر کمتر از 2/1 میكرومتر( در محل سایت خورشیدی پژوهشگاه مواد و انرژی در شهر مشكیندشت )استان البرز( در نیمة دوم سال 1362 مورد نمونهبرداری و سنجش قرار گرفت. سپس نمونههای ذرات گرفته استخراج و به کمك دستگاه کرماتوگرافی یونی مورد آنالیز شدند. 0 آنیون شامل: فلوراید کلراید بروماید نیتریت نیترات و سولفات و 0 کاتیون شامل: لیتیم سدیم آمونیوم پتاسیم کلسیم و منیزیم در نمونه ها اندازهگیری شد. برنامة نمونهبرداري در این پژوهش نمونهبرداری از ذرات معلق در دو طبقة و و یك نوبت انجام گردید. بهطور متناوب یك نوبت نمونهبرداری شد. به این ترتیب مجموعا 30 نمونهبرداری و هر کدام به مدت 24 ساعت انجام شده است. بهطور متوسط و منظم هر پنج روز یك نمونهبرداری انجام شد تا همة روزهای هفته )شامل روزهای تعطیل و جمعه( پوشش داده شود. از آنجا که هدف اصلی در این پروژه سنجش یونهای محلول در آب بود سعی شد نمونه- برداری در روزهای بارانی و برفی انجام نگیرد تا غلظت واقعی یونهای مورد نظر در هوا نشان داده شود. محل نمونهبرداري نمونهبرداری از آالیندة ذرات معلق )در دو محدوده و ) در سایت خورشیدی پژوهشگاه مواد و انرژی واقع در حاشیه شمالی-شرقی شهر مشكیندشت در استان البرز انجام شد. مشكیندشت با جمعیتی بالغ بر 01

6 مجله مخاطرات محيط طبيعی سال پنجم چاپ هفتم بهار هزار نفر در 0 کیلومتری جنوب کرج واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا 1211 متر است )شعبانی 1304(. شهر در دشت و موقعیتی هموار قرار گرفته و از عوامل طبیعی مانند کوه به دور است. بادهای غالب در آن عمدتا از جهت جنوب غربی میوزد. شایان ذکر است که شهر مشكین دشت از منابع ساکن آالینده مانند انواع کارخانجات یا نیروگاهها تقریبا بیتأثیر است و میتوان گفت که غلظت آالیندهها در آن عمدت ا ناشی از فعالیت منابع متحرک )وسایل نقلیه( میباشد. دستگاه نمونهبردار در محوطة سایت خورشیدی پژوهشگاه و در فاصله 11 متری از کناره خیابان که محور اصلی شهر و محل تردد خودروها میباشد مستقر گردید به گونهای که نمونهبرداری در ارتفاع 101 سانتی متری از سطح زمین )به عنوان میانگین ارتفاع تنفسی ساکنین شهر( انجام شد. اگرچه ایستگاه نمونهبرداری در حاشیة شمالی شرقی مشكیندشت و خارج از مرکز شهر در نظر گرفته شد لكن با توجه به این که جهت بادهای غالب در منطقة مورد مطالعه از سمت جنوب غربی است میتوان غلظت آالیندههای بهدست آمده در این پژوهش را نشان دهندة میزان آالیندههای مورد نظر در هوای شهر مشكیندشت تلقی کرد. ثبت شرایط آب و هوایی عوامل طبیعی جغرافیایی و هواشناسی بهویژه سرعت و جهت باد در نحوة پراکنش آالیندهها بهویژه ذرات معلق در هوا تأثیر اساسی دارند )شمسیپور و همكاران 1361 Azizi, 4009.)Ghanbari and به این منظور در این پروژه از اطالعات مربوط به جهت و سرعت باد که در»سامانة انرژیسنجی«سایت انرژی خورشیدی پژوهشگاه مواد و انرژی ثبت میشود در این پروژه استفاده شد. شایان ذکر است که بهطور میانگین سرعت وزش باد در روزهای نمونهبرداری 4/00 متر بر ثانیه و جهت وزش آن عمدتا از جهت جنوب غربی بوده است. در روزهای نمونهبرداری مقادیر بیشینه کمینه میانگین دما و نیز فشار هوا توسط دستگاه نمونهبرداری ذرات )PQ-400( ثبت شده است. مواد و تجهیزات مورد استفاده - دستگاه نمونهبرداری ذرات مدل PQ-400 این دستگاه قابل برنامهریزی بوده و قادر است در هر برنامه نمونهبرداری ذرات معلق را در یكی از سه طبقه در این پروژه بهطور متناوب دو طبقه و و کل ذرات( Particulate )TSPTotal Suspended اندازهگیری کند. نمونه برداری شد. - فیلترهای مخصوص دستگاه PQ-400 از نوع PTFE با قطر 40 میلی متر ساخت شرکت.SKC - دستگاه اولتراسونیك مدل (Micro00Sonic) Unident Geneve با توان 101 وات برای استخراج یونها از فاز ذرات به کار گرفته شد. - سیستم کروماتوگرافی یونی :)IC( دستگاه کروماتوگرافی یونی مدل 880 دارای Compact IC Pro دتكتور از نوع هدایت سنجی )Conductivity( برای شناسایی و تعیین غلظت آنیونها و کاتیونها مورد استفاده قرار گرفت. برای آنالیز آنیونها ستون کروماتوگرافی از نوع Metreosep Asupp 02 و برای کاتیونها ستون کروماتوگرافی از نوع Metrosep C2 420 بر روی سیستم کروماتوگرافی نصب گردید.

7 7 ارزیابی آالینده ذرات معلق در هوای محیط و... نمونه برداري و آنالیز نمونهها چنان که ذکر شد ابتدا ذرات معلق در هوای شهر در بازههای زمانی 24 ساعته به کمك دستگاه PQ-400 و بر روی فیلترهای PTFE جمعآوری شد و با توجه به حجم هوای نمونهبرداری شده غلظت ذرات معلق در هوا تعیین گردید. سپس جهت استخراج و مطالعة یونهای حاضر در فاز ذرات چنان که معمول است ( Schmeling, Fosco and al., 4002 ;4002( Galindo et al., ;4000 Arias et از حل ال آب مقطر و امواج اولتراسون استفاده شد. برای آنالیز یونها نمونهها به دستگاه کروماتوگرافی یونی تزریق شدند. در دستگاه کروماتوگرافی یونی از هر نمونه 21 میكرولیتر برای اندازهگیری آنیونها و 21 میكرولیتر برای اندازهگیری کاتیونها بهطور جداگانه تزریق شد. شایان ذکر است که در ابتدای فاز عملی پروژه برای اطمینان از کارایی روش استخراج یونها با استفاده از اولتراسون یك فیلتر که یونهای آن خارج شده بود مورد استخراج دوباره قرار گرفت. به عبارت دیگر مجددا این فیلتر در 11 میلیلیتر آب مقطر به مدت 10 دقیقه اولتراسون شد و محلول بهدست آمده مجددا آنالیز شد که هیچ یك از یونهای مورد نظر در آن مشاهده نشدند و بدین ترتیب از کارایی روش استخراج یونها اطمینان حاصل شد. عالوه بر آن یك فیلتر خام )شاهد( به روشی مشابه نمونهها مورد استخراج قرار گرفت و محلول حاصل در سیستم کروماتوگرافی یونی به عنوان شاهد )بالنك( استفاده شد. نتایج و بحث در بخش عملی این پژوهش ابتدا غلظت آالینده ذرات معلق در دو گروه و مورد نمونهبرداری و آنالیز قرار گرفت. در شكل 1 میانگین غلظت ذرات معلق با قطر آئرودینامیكی کمتر از 2.1 میكرومتر ( 4.2 )PM و ذرات معلق با قطر آئرودینامیكی کمتر از 11 میكرومتر ( 00 )PM به تفكیك ماه نشان داده شده است.

8 غلظت )ميکروگرم بر متر مکعب( مجله مخاطرات محيط طبيعی سال پنجم چاپ هفتم بهار PM2.5 PM10 شکل 3 : میانگین ماهیانه غلظت ذرات معلق به تفکیک PM 5.2 و PM 01 با توجه به شكل فوق میانگین ماهیا ةن غلظت همچنین غلظت در ماه دی دارای باالترین مقدار ( 2 29/8( g/m است. در آبان ماه دارای باالترین مقدار ( 2 002/2( g/m می باشد. شایان ذکر است که بر اساس استاندارد اعالم شده از طرف سازمان )National Institute for Occupational Safety and Health( NIOSH حد مجاز ساالنه ذرات برابر 52 g/m 2 و حد مجاز ساالنه ذرات توجه به شكل 1 مالحظه می شود که متاسفانه هم میانگین غلظت ذرات معادل 11 g/m 2 تعیین شده است. با و هم میانگین غلظت ذرات بیشتر از حد استاندارد است. پس از محاسبات مربوط به غلظت ذرات معلق آنالیز ذرات توسط دستگاه کروماتوگرافی یونی انجام شد. میانگین نتایج حاصل از آنالیز کاتیونها در جدول 2 و میانگین نتایج حاصل از آنالیز آنیونها در جدول 3 دیده میشود. چنان که در جداول مذکور مالحظه میشود کاتیون لیتیم ( و آنیون نیتریت ( 4 + )Li )NO - در نمونهها مشاهده نشدند. جدول 7: میانگین غلظت کاتیونها در هوا کاتیون ذرات غلظت )میكروگرم در مترمكعب هوا( ذرات لیتیم ( + )Li 1/11 1/13 سدیم ( + )Na 2/20 2/66 آمونیوم ( 2 + )NH 1/41 1/20 پتاسیم ( + )K 1/20 1/14 کلسیم ( 4+ )Ca 1/31 1/14 منیزیم ( 4+ )Mg

9 9 ارزیابی آالینده ذرات معلق در هوای محیط و... از بین کاتیونها در ذرات یون آمونیوم و در ذرات کمترین غلظت مشاهده شده در هر دو گروه ذرات مربوط به کاتیون منیزیم میباشد. یون کلسیم بیشترین مقدار میانگین را دارند. جدول 1: میانگین غلظت آنیونها در هوا آنیون ذرات غلظت )میكروگرم در مترمكعب هوا( ذرات 1/11 1/16 فلوراید ( - )F 1/44 1/00 کلراید ( - )Cl 1/11 1/14 بروماید ( - )Br نیتریت ( 4 - )NO 0/44 4/00 نیترات ( 2 - )NO 0/10 1/06 سولفات ( 2 4- )SO چنان که در جدول 3 نشان می دهد از بین آنیونها در دو طبقة ذرات بیشترین مقادیر به ترتیب متعلق به یونهای سولفات و نیترات هستند. همچنین در هر دو گروه ذرات مورد مطالعه آنیونهای فلوراید و بروماید حایز کمترین مقدار میانگین میباشند. چنان که ذکر شد شهر مشكیندشت از منابع ساکن آالینده )صنایع و...( تقریبا به دور است و تنها منبع مهم آالینده در این شهر وسایل نقلیه هستند. از طرفی ایستگاه نمونهبرداری در قسمت شما ل شرقی شهر واقع شده است و بنابر اطالعاتی که از جهت وزش بادها در روزهای نمونهبرداری ثبت شد جهت اصلی وزش بادها از جنوب غربی به شمال شرقی بوده است. بنابراین میتوان گفت که وسایل نقلیة موتوری بیشترین تأثیر را بر غلظت آالیندة ذرات و یونهای موجود در آنها در ایستگاه نمونهبرداری داشته است. 36% 52% کاتیونها آنیونها 12% شکل 7: درصد حضور کاتیونها و آنیونها در ترکیب ذرات PM 5.2

10 مجله مخاطرات محيط طبيعی سال پنجم چاپ هفتم بهار % 76% 8% کاتیونها آنیونها شکل 1: درصد حضور کاتیونها و آنیونها در ترکیب ذرات PM 01 در شكل 2 درصد مواد تشكیلدهندة ذرات نشان داده شده است. مشاهده میشود که ذرات نشان داده شده است و در شكل 3 درصد مواد تشكیل دهنده درصد آنیونها و 12 درصد سایر آالینده تشكیل یافته است. به همین ترتیب ذرات آنیونها 0 درصد کاتیونها و 00 درصد سایر آالیندهها میباشد. با مقایسة دو شكل فوق میتوان دریافت که در ذرات ریزتر درصد از اجزای تشكیل دهنده ذرات ریزتر ذرات بهطور میانگین متشكل از 30 درصد کاتیونها 12 متشكل از 10 درصد مجموع یونها )شامل آنیونها و کاتیونها( 40 را به خود اختصاص دادهاند. در حالی که مجموع یونها در ساختار فقط 24 درصد است. این نتیجه همسو با نتایج تحقیقات قبلی است مبنی بر اینكه ذرات معلق ریزتر به طور نسبی دارای اجزای آالیندة بیشتر و به مراتب برای دستگاه تنفسی انسان منشاء آسیب بیشتری هستند.)Bernstein et al., 4008Zheng et al., 0992( نتیجهگیري مسئلة آلودگی هوا یكی از معضالت اصلی برای ساکنین شهرهای بزرگ و صنعتی به شمار میرود و آالیندة ذرات معلق به عنوان یك آالیندة اصلی که عمدتا از وسایط نقلیه ناشی میشود تقریبا در هوای تنفسی همة محیطهای شهری حضور دارد. ذرات معلق در هوا توانایی حمل سایر آالیندهها را نیز دارند که این مسئله بر مخاطرات بهداشتی آنها میافزاید. در این پژوهش ضمن اندازهگیری غلظت آالینده ذرات معلق در دو طبقه و غلظت شش آنیون و شش کاتیون موجود در فاز ذرات معلق در یك دورة شش ماهه در نیمة دوم سال 1362 سنجش و مورد ارزیای قرار گرفت. از بین یونهای مورد مطالعه آنیونهای سولفات و نیترات در هر دو طبقه ذرات ذرات ) PMو 4.2 ( دارای غلظت باالتری نسبت به سایر آنیونها بودند. همچنین کاتیون آمونیوم در ذرات ریز ( 4.2 )PM و کاتیون کلسیم در ذرات درشتتر ( 00 )PM حضور نسبی بیشتری داشتند. طبق نتایج بهدست آمده بهطور میانگین 40 درصد از وزن را یونها تشكیل میدهند در حالی که دربارة ذرات این مقدار تنها 24 درصد است. به عبارت

11 11 ارزیابی آالینده ذرات معلق در هوای محیط و... دیگر همچنان که تحقیقات انجام شدة قبلی نشان دادهاند بهطور نسبی ذرات ریزتر حاوی اجزای آالیند بیشتری هستند.مخاطرات محیطی ذرات معلق صرفا در مخاطرات بهداشتی آنها خالصه نمیشود. افزایش غلظت ذرات معلق در هوا باعث افزایش جذب انرژی خورشید در اتمسفر و گرم شدن هوای محیط میشود که در مقیاس کالن گرمایش زمین و تغییرات اقلیم را در پی خواهد داشت. GIS منابع - Alam A., Shi J.P., Harrison R.M. (4002) Observations of new particle formation in urban air, Journal of Geophysical Research, 008, Anthony L., Barry S., Anthony B., Hugo Z. (4002) Reducing the healthcare costs of urban air pollution: The South Africa experience, Journal of Environmental Management, 82, Arias A., Bettencourt da Silva R.J.N., Camoes M.F., Oliveira C. (4002) Evaluation of the performance of the determination of anions in the water soluble fraction of atmospheric aerosols, Talanta, 002, Bernstein A.J., Alexis N., Bacchus H., Bernstein I.L., Fritz P., Horner E., Li N., Mason S., Nel A., Oullette J., Reijula K., Reponen T., Seltzer J., Smith A., Tarlo S.M. (4008) The health effects of nonindustrial indoor air pollution, Journal of Allergy and Clinical Immunology, 040, Boldo E., Linares C., Lumbreras J., Borge R., Narros A., Garcia-Perez J., Fernandez-Navarro P., Perez-Gomez B., Aragones N., Ramis R., Pollan M., Moreno T., Karanasiou A., Lopez A. G. (4000) Health impact assessment of a reduction of ambient levels in Spain, Environmental International, 22, Fosco T., Schmeling M. (4002) Determination of water-soluble atmospheric aerosols using ion chromatography, Environmental Monitoring and Assessment, 020, Galindo N., Yubero E., Nicolas J.F., Crespo J., Pastor C., Carratala A., Santacatalina M., (4000) Water-soluble ions measured in fine particulate matter next to cement works, Atmospheric Environment, 22, Ghanbari H.A., Azizi Gh. (4009) Numerical simulation of air pollution in Tehran based on wind patterns, Journal of Physical Geography Research, 58, Gramotnev G., Ristovski Z. (4002) Experimental investigation of ultrafine particle size distribution near a busy road. Atmospheric Environment, 28,

12 مجله مخاطرات محيط طبيعی سال پنجم چاپ هفتم بهار Halek F., Kavousi A., Montahaie H. (4002) Role of motor-vehicles and trend of air borne particulate in the great Tehran area, Iran, International Journal of Environmental Health Research, 02, Jung Ch. H., Um J., Shin Y. H., Bae S. Y., Kim Y. P. (4002) "Optical properties of polydispersed atmospheric aerosols following wet removal", Particulate Science and Technology, 20, Kappos A.D., Bruckmann P., Eikmann T., Englert N., Heinrich U., Hppe P., Koch E., Krause G.H.M., Kreyling W.G., Rauchfuss K., Rombout P., Schulz-Klemp V., Thiel W.R., Wichmann H.E. (4002) Health effects of particles in ambient air, International Journal of Hygiene and Environmental Health, 402, Minsi Z., Yu S., Xuhui C. (4002) A health-based assessment of particulate air pollution in urban areas of Beijing in , The Science of the Total Environment, 225, Pascal M., Falq G., Wagner V., Chatignoux E., Corso M., Blanchard M., Host S., Pascal L., Larrieu S. (4002) Short-term impacts of particulate matter (, 4.2, ) on mortality in nine French cities", Atmospheric Environment, 92, Pope III C.A., Burnett R.T., Thun M.J., Calle E.E., Krewski D., Ito K., Thurston G.D., (4004) Lung cancer, cardiopulmonary mortality, and long-term exposure to fine particulate air pollution, Journal of the American Medical Association, 482, Pui D.Y.H., Chen Sh.Ch., Zuo Zh. (4002) in China: Measurements, sources, visibility and health effects, and mitigation, Particuology, 02, Zheng J., Ma H., Chan Ch. K., Cheng L. (0992) "Particulate matter exposures to commuters in Hong Kong", Particulate Science and Technology, 02,